پارگی مقعد چیست؟

مقدمه

یکی از بیماری‌هایی که در حال حاضر بسیار شایع شده و افراد زیادی به آن مبتلا می شوند، پارگی یا زخم مقعد است. ما در این مقاله سعی داریم درباره اینکه این بیماری چیست؟ و چگونه تشخیص داده شده و درمان می‌شود، بپردازیم. تا شما کاملا با آن آشنا شده و نگرانیتان برطرف شود.

پارگی مقعد یا خراش مقعد (Anal Fissure ) چیست؟

پارگی یا زخم مقعدی که نام دیگر آن شقاق مقعدی است؛ یکی از بیماری‌های رایج نشیمنگاهی بوده که تعداد زیادی از افراد در طول زندگی خود به آن دچار می‌شوند.زخم مقعدی در واقع ممکن است در اطراف مقعد، داخل کانال رکتوم یابین چین خوردگی‌های مقعد به شکل یک شکاف، التهاب، خراش یا پارگی وجود داشته باشد. که در ظاهر به صورت یک خط طولی در قسمت تحتانی کانال و زیر خط دندانه‌ای قابل رویت است.

این نوع زخم با توجه به محلی که قرار دارد، ممکن است در میزان درد و خونریزی با یکدیگر تفاوت داشته باشند، به عنوان مثال 90 درصد پارگی‌ها در قسمت خلفی میانی مقعد ایجاد شده، که دلیل آن خون‌رسانی ضعیف‌تر، در مقایسه با سایربخش های قدامی   میانی که دیده می‌شوند، است و تنها یک درصد موارد دوطرفه است.

گاهی به قدری درد آن زیاد است که حتی فرد تحمل معاینه را نداشته و پزشک مجبور به بیهوشی بیمار می‌شود. از مهم‌ترین نشانه‌های پارگی مقعد، درد و خونریزی هنگام اجابت مزاج است و ممکن است بر اثر ترومای ناشی از عبور مدفوع سفت یا اسهال طولانی باشد.

این مشکل به دلیل آن که در ناحیه‌ای با پوشش سلولی زیاد به وجود می‌آید، اغلب با درد زیاد و خونریزی هنگام دفع همراه است و همچنین این امکان وجود دارد که اسپاسم‌هایی در حلقه عضلانی اطراف مقعد حس کنید.

پارگی یا خراش مقعد (فیشر) ممکن است در هر فرد و با هر سن و سالی درگیری ایجاد کند. همچنین احتمال مبتلا شدن آن در مردان و زنان یکسان است، اما در کودکان، زنان پس از زایمان و افراد مبتلا به کرون رایج‌تر است.

این بیماری اغلب با روش‌های درمانی ساده مانند افزایش مصرف فیبر یا استحمام نشیمن (Sitz bath) بهبود پیدا می‌کند، اما گاهی برخی از افراد به درمان‌های دارویی و یا حتی جراحی نیاز پیدا می‌کنند که برای تشخیص آن باید به یک پزشک گوارش یا جراحی عمومی مراجعه کنند.

علل رایج زخم و پارگی مقعد

• دفع مدفوع بزرگ‌تر و سفت‌تر از حالت عادی در مدت زمان طولانی
• کانال رکتوم و دریچه مقعد به دلیل آن که بسیار حساس هستند با یبوست تحریک شده و آسیب می‌بیند.
• اسهال مزمن و شدید
• ملتهب شدن نواحی اطراف مقعد به علت بیماری کرون یا سایر بیماری‌های التهابی دستگاه گوارش
• زایمان
• آمیزش جنسی مقعدی
• استفاده نکردن از ملین‌ها که باعث تغییر حالت طبیعی مدفوع می‌شود و دفع را دشوار می‌کند

نشانه‌ها و علائم پارگی مقعد

این نوع بیماری همانند دیگر بیماری‌ها دارای علائمی است که هر کدام از آن‌ها صرفا نشان‌دهنده زخم مقعدی نیست و برای تشخیص آن باید به متخصص مراجعه کرد.

• داشتن درد شدید هنگام دفع ادرار یا حتی سرفه کردن
• دردی که پس از اجابت مزاج چند ساعت ادامه داشته باشد.
• وجود لکه‌های روشن و قرمز خون روی مدفوع یا دستمال توالت بعد از دفع، که به دلیل عمیق شدن ترک‌های ایجاد شده روی دیواره مقعد است.
• خارش یا تحریک‌پذیری پوست (سوزش) اطراف مقعد که دلیل آن برخورد مدفوع و ترشحات آن به زخم است.
• دیدن شکاف و زخم روی پوست اطراف مقعد
• احساس ضایعه گوشتی در اطراف مقعد یا اسکین تگ که این زمانی که زخم در طولانی مدت درمان نشود، پدیدار می‌شود.

عوامل تشدید کننده زخم و پارگی مقعد

• رکتوم
• سرطان
• یبوست
• اسهال مزمن
• داشتن حاملگی‌های متعدد
• مقاربت مقعدی
• حرکات روده
• بیماری التهابی روده (IBD)
• کاهش جریان خون در ناحیه آنورکتال
• داشتن زگیل تناسلی و تبخال
• مبتلا بودن فرد به بیماری کرون، ویروس اچ آی وی، سل و سیفلیس

انواع زخم و یا پارگی مقعد

این نوع بیماری دو نوع می باشد، که یکی از آن‌ها شدید نبوده و به راحتی درمان می‌شود که آن را حاد نامیده و دیگری که در واقع پیشرفته تر می باشد، و حاد به حساب می‌آید را مزمن می‌نامند. که برای درمان آن به عمل جراحی نیاز است؛ اگر در این مرحله مراقبت‌های لازمه انجام نشود ممکن است به قدری پیشرفت کند که دیگر قابل جبران نباشد.

مزمن

زمانی که فرد مبتلا به پزشک مراجعه می‌کند؛ شاید تصور نکند که، امکان اینکه بیماری برای مدت زمان طولانی گریبان‌گیرش باشد، هست. زیرا زمانی که اسپاسم اسفنکتر داخلی مقعد ایجاد می‌شود، درد و خونریزی را تشدید کرده که این چرخه خود باعث گسترش پارگی و عمیق شدن زخم است.

به همین دلیل نام آن را پارگی مزمن گذاشته‌ و اکثر متخصصان در این شرایط ازعمل جراحی برای بهبود سریع بیمار کمک می‌گیرند.

شکل ظاهری این مدل به صورتی است که دارای لبه‌های برجسته‌ای بوده و از فیبرهای سفید عضله اسفنکتر داخلی مقعد در کف آن برخوردار است، به گونه‌ای که همانند یک منگوله پوستی آویزان است.

دلیل آن که این نوع از پارگی در ناحیه‌ای به غیر از خط وسط به وجود می‌آید این است که فرد به بیماری‌هایی مانند سیفیلیس، ایدز، کرون و لوسمی مبتلا است.

حاد

اگر پزشک تشخیص دهد که پارگی و زخم مقعد به صورت سطحی بوده و مشاهده کند که به شکل خط طولی است و همچنین بداند که مدت زمان طول بیماری زیر دوازده هفته طول کشیده، به کمک دارو و درمان‌های خانگی آن را درمان می‌کند.

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به زخم مقعدی هستند؟

همانطور که گفته شد؛ این بیماری رده سنی خاصی ندارند اما هستند افراد و گروه‌های مختلف جامعه که احتمال درگیری آن‌ها با این بیماری بسیار بالا است؛ برای مثال نوزادان و سالمندان بیشتر در معرض این بیماری هستند زیرا جریان خون کاهش می‌یابد.

مردان و زنان در حالت عادی احتمال مبتلا شدنشان به یک اندازه است، اما زنانی که زایمان طبیعی دارند ممکن است آن را تجربه کنند.

همچنین کسانی که از بیماری التهاب روده رنج می‌برند نیز به آن دچار می‌شوند زیرا التهابی که ایجاد می‌شود، بافت حساس اطراف مقعد را تحریک می‌کند و به مرور زمان پارگی به وجود می‌آید.

افرادی که به طور مزمن یبوست دارند به دلیل دفع مدفوع سفت و حجیم نیز ترک‌هایی در اطراف دریچه مقعد ایجاد می‌کند که پس از گذشت مدتی این مشکل را به وجود می‌آورد.

تشخیص و معاینه زخم مقعد

این بیماری به صورت بصری به راحتی قابل تشخیص است و متخصصان با مشاهده متوجه آن می‌شوند؛ اما در بعضی اوقات به دلیل آن که زخم داخل کانال رکتوم است و نمی‌توان آن را مشاهده کرد. پزشکان روش‌هایی را برای درمان قطعی پیشنهاد می‌دهند این روش‌ها عبارتند از:

بیوپسی یا نمونه‌برداری: در این روش قطعه‌ای از بافت مقعد برداشته شده و آزمایش می‌شود تا دلیل مشخص شود.

آنوسکوپی: این روش نیز توسط لوله‌ای باریک و کوتاه به نام آنوسکوپ انجام می‌شود آن هم به این صورت که وارد روده و مقعد شده تا بتوان آن را مشاهده کرد و بیماری را تشخیص داد.

سیگموئیدوسکوپی: این روش نیز همانند آنوسکوپی با لوله‌ای باریک صورت می‌گیرد اما تفاوت آن در این است که در این مدل می‌توان انتهای روده‌ی بزرگ را نیز دید و بررسی کرد.

کولونوسکوپی: این روش که کامل‌ترین روش به حساب می‌آید دارای لوله‌ای باریک و در عین حال انعطاف‌پذیر است که این امکان را برای متخصصان فراهم می‌کند تا تمامی قسمت‌های روده بزرگ قابل رویت باشد.

روش‌های درمانی زخم و پارگی مقعد:

• استفاده از دارو‌های مسکن
• عمل جراحی
• تزریق بوتاکس برای کمک به درمان
• مصرف پماد گیلیسیرین برای بهبود خونرسانی
• نشستن در آب گرم حاوی بتادین

انواع داروهای مصرفی برای بهبود زخم مقعد

اولین توصیه ای که هنگام مراجعه به پزشک انجام می‌شود، تجویز و مصرف دارو است. که به دلیل آن که ممکن است عوارض داشته باشد، حتما باید زیر نظر متخصص و مشورت با آن مورد استفاده قرار گیرد.

برای رفع این بیماری معمولا از داروهای موضعی مانند پماد استفاده می‌شود که در اینجا چند نمونه از آن‌ها را معرفی خواهیم کرد که در صورتی که سر خود مصرف شود عوارض آن بر عهده خود فرد مصرف‌کننده است.

• پماد آنتی فیشر
• پماد زینک اکساید
• پماد نیتروگلیسیرین
• پماد لیدوکائین
• پماد تتراسایکلین

روش‌های درمانی در منزل

هنگامی که افراد به این بیماری مبتلا می‌شوند، تلاش می‌کنند به کمک روش‌های خانگی این مشکل را برطرف نمایند که دیگرنیازی نباشد برای درمان به پزشک مراجعه کنند. که معمولا اولین راه‌حل  استفاده از ملین‌ها است تا دفع مدفوع را آسان‌تر کرده و از تشدید بیماری جلوگیری کنند.

اما لازم به ذکر است بدانید که این روش‌های خانگی فقط می‌توانند روند پیشرفت بیماری را تا حدودی کند کنند و حتی در برخی مواقع باعث تحریک بریدگی و افزایش خونریزی می‌شوند.

بنابراین اغلب برای پارگی‌‌های حاد نتیجه مطلوب دارند. اگر به این عارضه دچار هستید بهتر است مطلع باشید که روش‌های زیر می‌توانند در عدم پیشرفت زخم نقش داشته باشند:

• استفاده از یک رژیم غذایی سالم و سرشار از فیبر برای شل شدن مدفوع
• در طول روز حداقل 8 لیوان آب و مایعات نوشیده شود
• روزانه باید حداقل 30 دقیقه تحرک و ورزش داشت
• به تاخیر نینداختن زمان دفع و جلوگیری از یبوست
• مصرف داروهای موضعی مانند پماد آنتی هموروئید و ژل لیکوئید طبق تجویز پزشک، که همه آن‌ها دارای مواد بی‌حس‌کننده و نرم‌کننده هستند

درمان به صورت جراحی

با تشخیص پزشک در صورتی که زخم و پارگی مقعد مزمن شده باشد برای درمان نیاز به عمل جراحی پیدا می‌کنید. این روش یکی از روش‌های نسبتا قطعی درمان می‌باشد و پیش از اینکه درمان با لیزر متداول شود پزشکان از این متد استفاده می‌کردند. عمل جراحی معمولا با استفاده از بیهوشی و تیغ جراحی انجام می‌شود و بیمار تا چند روز برای تحت نظر گرفتن علائمش باید در بیمارستان بستری باشد.

 معایب جراحی:

• اغلب همراه با درد و خونریزی است
• نیاز به پانسمان و تعویض روزانه
• دوران نقاهت نسبتا طولانی که معمولا تا دو هفته به طول می‌انجامد
• دفع ادرار و مدفوع برای مدتی دشوار است
• اختلال در دفع گاز
• بروز عوارض در برخی از بیماران

درمان به کمک لیزر

این روزها با پیشرفت علم و تکنولوژی، لیزر به یکی از بهترین و موثرترین روش‌های درمان پارگی مقعد تبدیل شده است و برای افرادی که قادربه تحمل عمل‌های سنگین جراحی نیستند و شرایط بیهوشی و بستری در بیمارستان را ندارند، بسیار مناسب بوده و بهترین جایگزین برای عمل‌های جراحی پیچیده و پر عارضه است.

زیرا بدون ایجاد هیچ گونه عوارضی به درمان این بیماری می‌پردازد که در 95 درصد مواقع درمان، قطعی است و بهترین بازدهی را دارد.

مزایای درمان با لیزر

• نداشتن ترس برای بیمار
• دوره نقاهت کوتاه آن هم به صورتی که فرد می‌‌تواند فردای آن روز با مصرف مسکن به تمامی کارهای خود رسیدگی کند
• عدم نیاز به بستری شدن در بیمارستان
• عدم نیاز به بیهوشی
• عدم نیاز به پانسمان
• درد بسیار ناچیز
• عدم وجود خونریزی
• به حداقل رساندن انتشار سلول‌های سرطانی در طول جراحی
• هزینه کم
• عدم ابتلا به بیماری‌های ویروسی و کنترل عفونت
• کاهش تورم
• درمان سرپایی به گونه‌ای که فقط نیم ساعت زمان می‌برد.

عوارض عمل با لیزر

تمام عمل‌هایی که در ناحيه مقعد بدون در نظر گرفتن نوع جراحی آن (تیغ جراحی و یا لیزر) انجام می‌پذیرد، به مدت ٤ الی ٦ هفته دچار درد، سوزش و خونريزى هستند.اما اين ميزان در روش ليزر به مراتب كمتر از عمل با تیغ جراحی است.

یکی از مشکلاتی که وجود دارد تصور اشتباه افراد است که فكر مي‌كنند، در عمل با ليزر هیچ‌گونه عوارضی وجود ندارد و علت این تصور اشتباه نیز این است که اغلب پزشکان این موارد را بیماران اعلام نمی کنند. با عمل به روش لیزر این عوارض وجود دارد ولی میزان آن اصلا با عمل به کمک تیغ جراحی قابل قیاس نمی باشد.

پیشگیری از مبتلا شدن به پارگی مقعدی

شقاق مقعدی جز آن دسته از بیماری‌هایی است که به مرور زمان پیشرفت می‌کند به همین دلیل اگر در همان مراحل اول تشخیص داده شود و دوره درمان آغاز شود، می‌توان آن را به طور کامل از بین برد. اما می‌توان نکاتی را رعایت کرد تا احتمال ابتلا به این بیماری کاهش یابد. این نکات عبارتند از:

• هنگام شستشو حتما از آب گرم استفاده شده و به آرامی این عمل را انجام داد.
• نوشیدن فراوان مایعات و خوردن غذاهایی با فیبر زیاد
• خشک کردن مقعد پس از هر شستشو
• درمان اسهال پس از ابتلا
• تعویض مداوم پوشک کودکان

آیا شقاق مقعدی، همان بواسیر است؟

برخی به اشتباه گمان می‌کنند که هموروئید (بواسیر) همان شقاق مقعدی است، اما اصلا این گونه نیست و این حرف کاملا اشتباه است.

این دو بیماری هر دو جز بیماری‌های مقعدی هستند اما تفاوت‌هایی نیز با یکدیگر دارند آن هم این است که بواسیر تورم رگ‌ها یا واریسی شدن عروق ناحیه مقعد است در حالی که شقاق به ترک‌های عمیقی که بر روی دیواره خارجی مقعد ایجاد می‌شود، می‌گویند.

سخن پایانی:

در آخر با دانستن تمامی این اطلاعات می‌توان نتیجه گرفت که این بیماری اگر سریع تشخیص داده شود؛ به راحتی درمان شده و در کل نگرانی زیادی برای این عارضه وجود ندارد.پس بهتر است نکات مربوط به درمان و پیشگیری را رعایت کرده تا اگر مبتلا شدید درد کمتری را تحمل کرده، و زودتر از این بیماری خلاص شوید.